Türkiye eski eserlerin çeşitliliği açısından zengin bir ülke olmakla birlikte M.Ö. 8000 dönemine kadar uzanan uygarlıkların yerleşim yeri olarak da önemli bir yere sahiptir. İnsanlık tarihine baktığımızda bir diğerinin yaşadığı toprak üzerinde yerleşen topluluklar, kendilerinden önceki uygarlıkların yapılarına zarar vererek eski kültürü yok etme eğilimlerinde bulunmuşlardır.
Anadolu’da, Osmanlılardan başlayarak kültürel ve doğal mirasın korunmasında birçok çalışmalar yapılmış, kültür varlıklarının korunması ile ilgili ilk yasal düzenleme 13 Şubat 1869’da yürürlüğe giren Asar-ı Atika Nizamnamesi olmuştur. Bu yasa ile yurt dışına çıkarılan arkeolojik eserlerin korunması temel alınmış, böylelikle ülkemizde müze çalışmaları önem kazanmış, daha ziyade taşınır eski eserler önemsenmiştir.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının korunması ile ilgili temel kanun 2863 sayılı kanun olup 21.07.1983 yılında çıkarılmış, uluslararası koruma modellerine uygun bir norma ulaşması 27 Temmuz 2004 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 5226 sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile sağlanmaya çalışılmıştır.
Bu yasa ile bugüne kadar sözü edilmemiş Yönetim Alanı, Yönetim Planı, gibi yeni tanımlamalar oluşturulmuş, koruma planlaması içinde eylem alanlarının ve önceliklerinin belirlenmesi olanaklı hale getirilmiştir.
Aynı kanunla; Koruma Amaçlı, imar planı tanımı ve yapımı ile ilgili pek çok değişiklik yapılmış, koruma amaçlı imar planının hangi gruplar tarafından hazırlanacağı, halk katılımının ne şekilde sağlanacağı, tamamlanma süreci ve geçiş dönemi ile ilgili alınan kararlar açıklanmıştır.
5226 sayılı kanunu ile getirilen yeniliklerden biri de Koruma, Uygulama ve Denetim Bürolarının (KUDEB) kurulması olmuştur.
Önceki düzenlemelerde sadece bakanlığın üzerinde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına ilişkin uygulamaların denetlenmesi görevi, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve valilikleri kapsamak üzere genişletilmiştir. Büyükşehir belediyeleri, valilikler ve bakanlıkça izin verilen belediyeler bünyesinde kültür varlıkları ile ilgili işlemleri ve uygulamaları yürütmek üzere sanat tarihi, mimarlık, şehir planlama, mühendislik, arkeoloji gibi meslek alanlarından uzmanların görev alacağı koruma, uygulama ve denetim büroları kurulmasına karar verilmiştir.
Ayrıca, 5226 sayılı kanunla belediye alanlarındaki kentsel sitler için bakanlıkça belirlenen Yönetim Alanlarının ve bağlantı noktalarının korunması, değerlendirilmesi, yönetim planlarının taslak olarak hazırlanması veya hazırlattırılması, Yönetim Alanı Başkanının belirlenmesi görevi belediyelere verilmiştir. Alan yönetimini gerçekleştirmek üzere görev alacak Danışma Kurulu, Alan Başkanı, Eşgüdüm ve Denetleme Kurulunun görev, yetki ve sorumluluklarının belirlenmesine ilişkin usul ve esasların tümü açıkça belirlenmiştir.
Yukarıda özetlemeye çalıştığım bu veriler ışığında;
2018 yılında UNESCO Dünya Kültürel Miras Geçici Listesi’ne dahil edilen Harput’un kültürel ve tabiat dokusunun korunmasına dair yetkili kurumlarca yapılan ve yapılmayan ve de yapılması gerekli çalışmaları şu şekilde sıralayabiliriz.
2004 yılında yürürlüğe giren kanunla belediyelerde kurulmasına karar verilen KUDEB (Koruma, Uygulama ve Denetim Büroları) Elâzığ Belediyesinde 2015 yılında Belediye Başkanı Mücahit Yanılmaz döneminde kurulmuştur. 2018 yılında Harput’un GEÇİCİ listeye dahil edilmesiyle bu birimin etkinliği artırılmış aynı yıl içinde Kale Hamamı, Kızıl Kilise ve Kaya Mezarların İçinde Bulunduğu Alan Rekreasyon Proje Çalışması, buzluk Mağarası Rekreasyon Projesi, Dabakhane Mescidi ve benzeri birçok restorasyon projesi bu birimce hazırlanmıştır.
Yine aynı kanunla yürürlüğe konulan KORUMA AMAÇLI İMAR REVİZE PLANI, ilgili bakanlığa 2018 yılında Belediye Başkanı Mücahit Yanılmaz döneminde gönderilmiştir.
Ancak bu çalışmaların devamını sağlayacak, planlayacak, denetleyecek, içerisinde konusunda yetkin insanların ve bilim insanlarının bulunduğu (arkeolog, antropolog, sanat tarihçi, harita mühendisi, mimar, Şehir plancısı, restoratör, biyolog, kimyager, işletmeci, inşaat mühendisi gibi meslek gruplarından oluşur.) ALAN YÖNETİMİ danışma kurulu, denetleme kurulu ve ALAN BAŞKANI geçen 6 yıllık süre içerisinde Belediye tarafından oluşturulamamıştır. Çalışmalar bu süre zarfında KUDEB’in sınırlı imkanlarıyla yürütülmüştür.
Ayrıca Koruma Amaçlı İmar Planı 2018 yılında ilgili Bakanlığa gönderilen imar planı onaylanmış mıdır? Bu plan kimler tarafından hazırlanmıştır, hazırlanırken halk katılımı sağlanmış mıdır? Bu konuyla ilgili bugüne kadar Belediye tarafından kamuoyunu bilgilendirici hiçbir açıklama yapılmamıştır.
Hülasa;
2019 yılından itibaren Elâzığ Belediyesi tarafından Harput’un korunmasına dair yapılan çalışmalar, KUDEB’in kısıtlı imkanları sebebiyle teknik manada tartışmaya açık bir iki yapı restorasyonundan ibarettir. (Harput İç Kale kazı çalışmaları F.Ü tarafından yapılmaktadır.) Bunun yanında geçmiş dönemin Kültür Bakanları tarafından (Ertuğrul Günay, Nabi Avcı) Harput’un dokusunu bozuyor diye ifade edilen bina yıkılmamış, aksine Harput Musikisi Müzesi yerleşkesi olarak kullanılmaya başlanılmıştır. Benzer şekilde tarihi dokuyu bozan işlevsiz Seyir Terası, Tarihi Hüseynik Yolu vbg. DİSNEYLAND benzeri projelerle Harput’un dokusunun bilinçsizce bozulmasına devam edilmiştir.
Sonuç olarak;
Şehrin yetkilileri (Milletvekilleri, Vali, Belediye Başkanı) eğer Harput konusunda samimi iseler yapacakları ilk iş vakit kaybetmeden ALAN YÖNETİMİ Kurulu’nu oluşturmak olacaktır.
