İnsanı diğer canlılardan ayıran özellik, medeniyetler kurmaya, bilimi geliştirmeye ve geleceğini şekillendirmeye iten şey nedir? Cevap son derece açık, değil mi? Akıldır. Akıl; bir insanın düşünme, anlama, yorumlama, problem çözme ve bilinçli kararlar alma yetisidir. Sinirbilim aklı, beynin karmaşık nöronal ağları tarafından yönetilen bir süreç olarak tanımlarken, prefrontal korteksin mantıklı düşünme, plan yapma ve sosyal davranışları düzenleme açısından kritik bir role sahip olduğunu belirtmektedir. Akıl, duygular üzerinde düzenleyici bir rol oynayarak bireyin çevresel uyaranlara karşı daha bilinçli ve kontrollü tepkiler vermesini sağlamaktadır. Ancak akıl devre dışı kalınca, duygusallık ön plana çıkmakta ve bu durum bireyin mantıklı değerlendirme ve karar verme kapasitesini zayıflatarak hata yapmasına neden olmaktadır. Tarihi süreçte ortaya çıkan büyük düşünürler, bilim insanları ve tarihe mal olmuş liderler, aklın gücünü kullanarak insanlık medeniyetinin gelişimine katkı sağlamıştır. Çünkü bilim, teknoloji, sanat, ekonomi ve hukuk gibi sosyal hayatı etkileyen bütün gelişmeler, akılcı düşüncenin ürünü olarak ortaya çıkmış ve insan yaşamını kolaylaştırmıştır. Kur’an-ı Kerimde birçok ayetin akletmezmisiniz? düşünmezmisiniz? İle başlaması, aklın insana verilmiş ne kadar büyük bir nimet olduğunu açıkça göstermektedir. Descartes, “Düşünüyorum, öyleyse varım.” diyerek insanın varoluşunun temelini akla dayandırmıştır. Akıl, bireyler arasındaki iletişimde ve sağlıklı bir toplumsal yapının oluşmasında da önemli bir rol oynamaktadır. Akıllı ve bilinçli bireylerin oluşturduğu toplumlarda sosyal ve beşeri ilişkiler daha sağlıklı iken, duyguların etkin olduğu toplumlarda ise ciddi problemlerin yaşandığı bilinmektedir. Bu durum hem toplumsal yapıyı hem de insani gelişmişlik endeksini etkilemektedir. Aklın gelişiminde eğitimin rolü de dikkate alınmalıdır. Çünkü eğitim, bireyin sadece zihinsel gelişimini değil, aynı zamanda duygusal ve sosyal yönlerini de besleyerek çok boyutlu bir akıl gelişimine katkı sağlamaktadır. Eğitilen beyinler ile birlikte ortaya çıkan yenilikçi düşünceler ve analitik zekâ, ülkenin üretkenlik kapasitesini artırarak refah düzeyini yükseltmektedir. Geçmişte olduğu gibi bugün de aklın ürettiği bilgi ve bu bilginin sağladığı güç ön plana çıkmakta, katma değeri yüksek, stratejik teknolojiler geliştiren ve bunları üretime aktarabilen ülkeler, küresel rekabette diğerlerine göre önemli avantajlar elde etmektedir. Örneğin, Güney Kore, eğitim ve teknolojiye yaptığı yatırımlar ile ekonomik büyümesini hızlandırmış ve bugün dünya çapında önemli bir teknoloji merkezi haline gelmiştir. Akıl, sağlıklı bir demokrasi ve iyi bir yönetim için de hayati öneme sahiptir. Çünkü akıllı bireyler, siyasal manipülasyonlara karşı daha dirençli olmakta ve duyguları harekete geçiren sloganik söylemlere itibar etmeden daha gerçekçi olabilmektedir. Bu durum algı operasyonlarını, toplumsal yönlendirmeler gibi olumsuz faktörleri boşa çıkarmakta ve bireylerin bilinçli tercihler ile doğru seçimler yapmasını, demokratik kurumların sağlıklı işlemesini sağlamaktadır. Akıl, aynı zamanda bireyin kendini tanıması, geçmiş deneyimlerinden ders çıkarması ve geleceğe yönelik planlar yapması gibi sosyal ve toplumsal hayatın her aşamasını biçimlendiren temel bir unsurdur. Örneğin, stresli durumlarda aklını kullanan bireyler, duygusal tepkiler yerine mantıklı kararlar alarak hata yapma olasılığını azaltıp yaşam kalitelerini artırırken, duygusal davrananlar ise çoğu zaman geri dönüşü olmayan hatalar yaparak hayatlarını karartabilmektedir. Bu yüzden, insanı insan yapan akıldır ve onu en iyi şekilde kullanmak, hem bireysel hem de toplumsal gelişimin, huzurun ve barışın altın anahtarıdır. Unutulmamalıdır ki yanlış tercihler ile doğru sonuçlara ulaşılamayacağı gibi, doğru tercihler ile de yanlış sonuçlara ulaşılamayacaktır. Doğru tercihler akıl ile yapılarak istikrar, başarı, huzur ve güven elde edilirken, yanlış tercihler duygular ile yapılmakta ve insanı bilinçsizce bedeli ağır olan bir felakete doğru sürüklemektedir…
